DİNİ OYUNCAĞA ÇEVİRME: NASİH-MENSUH

Biz daha hayırlısını ya da bir benzerini getirmedikçe bir ayeti (delili, belgeyi, işareti) neshetmeyiz (silmeyiz, yürürlükten kaldırmayız) veya unutturmayız.

2-Bakara Suresi 106

“AYET” KELİMESİNİN KURAN’DAKİ MANASI

Kuran’da “ayet” kelimesi; Allah’ın varlığının, kudretinin ve söylediklerinin ispatı olan, bunları destekleyen her şey için kullanılır. Türkçe çevirilerdeki “belge, mucize, delil, işaret” kelimelerinin çoğunun Kuran’daki karşılığı “ayet” kelimesidir. Kuran’a göre Allah’ın yarattığı her şeyde, bitkilerde, insanda, eski kavimlerin başlarına gelenlerde, gece ile gündüzde “ayetler” vardır. (Türkçede “ayet” kelimesinin birçok kişi tarafından sadece “Kuran ayetleri” manasında kullanılması yanlış anlamaya zemin hazırlayan nedenlerden biridir.)

Bazı çevirilerde, Arapçasında hiç geçmemesine rağmen “hüküm” kelimesi de yukarıdaki ayetin çevirisine ilave edilip “ayetin hükmü” şeklinde çeviri yapılıp, sanki ayetlerin hükmü neshedilebiliyormuş gibi bir hava verilmeye çalışılmıştır. Oysa Kuran’da geçen “ayet” kelimesine baktığımız vakit çok ilginç bir kullanım şekli olduğunu görüyoruz: “Ayet” kelimesinin çoğul şekli olan “ayat” kelimesi, tüm Kuran’da “mucize, belge, delil, işaret, Kuran ayetleri” manasında kullanılır. Fakat “ayat”ın tekili olan “ayet” kelimesi, Kuran’ın hiçbir yerinde “Kuran’ın bölümleri olan ayet” manasında kullanılmamıştır. Tekil olan “ayet” kelimesinin geçtiği şu ayetleri inceleyip söylediğimizi gözlemleyebilirsiniz: [2-Bakara Suresi 106, 118, 145, 211, 248, 259; 3-Ali İmran Suresi 13, 41, 49, 50; 5-Maide Suresi 114; 6-En’am Suresi 4, 25, 35, 37, 109; 7-Araf Suresi 73, 106, 132, 146, 203; 10-Yunus Suresi 20, 92, 97; 11-Hud Suresi 64, 103; 12-Yusuf Suresi 105; 13-Ra’d Suresi 7, 27, 38; 15-Hicr Suresi 77; 16-Nahl Suresi 11, 13, 65, 67, 69, 101; 17-İsra Suresi 12; 19-Meryem Suresi 21; 20-Taha Suresi 22, 47, 133; 21-Enbiya Suresi 5, 91; 23-Müminun Suresi 50; 25-Furkan Suresi 37; 26-Şuara Suresi 4, 8, 67, 103, 121, 128, 139, 154, 158, 174, 190, 197; 27-Neml Suresi 52; 29-Ankebut Suresi 15, 35, 44; 30-Rum Suresi 58; 34-Sebe Suresi 9, 15; 36-Yasin Suresi 33, 37, 41, 46; 37-Saffat Suresi 14; 40-Mümin Suresi 78; 43-Zuhruf Suresi 48; 51-Zariyat Suresi 37; 54-Kamer Suresi 2, 15; 79- Naziat Suresi 20]. Listeden de gördüğümüz gibi söz konusu ifade Bakara Suresi 106’da “ayet” olarak tekil şekilde geçtiği için, bu ifadeden Kuran’ın ayetlerini değil, “ayet” kelimesinin tekil kullanımının işaret ettiği manalardan birini anlamak doğru olur. Bu anlaşıldığında, Kuran’ın ayetleriyle nasih-mensuh oyuncağıyla oynama çabası suya düşer.

KURAN’DA ÇELİŞKİ YOKTUR Kİ NASİH-MENSUH OLSUN

Onlar Kuran’ı iyice düşünmüyorlar mı? Eğer o, Allah’tan başkasının katından olsaydı, kuşkusuz içinde birçok çelişki bulacaklardı.

4-Nisa Suresi 82

Madem Kuran’da hiçbir çelişki yoktur, içinde nasih ve mensuh da olamaz. Çünkü nasih ve mensuhun temelinde, iki çelişkili ifadenin olması ve bu ifadelerden birinin diğerini geçersiz kılması vardır.

Zaten Bakara Suresi 106. ayeti anlamak için bir önceki ayet olan Bakara Suresi 105. ayet okunursa, Bakara Suresi 106. ayette; daha evvelki ümmetlere verilenlerin kastedildiği anlaşılır:

Ehli Kitap’tan kâfirler ve ortak koşanlar, Rabbiniz’den size bir hayır indirilmesini istemezler. Ama Allah rahmetini dilediğine özgüler. Allah büyük lütfun sahibidir.

2-Bakara Suresi 105

Kuran’da bir “ayetin” yerine başka bir “ayetin” gelmesi, 16-Nahl Suresi 101’de de geçer:

Biz bir ayeti (delili, belgeyi, işareti) bir başka ayetin (delilin, belgenin, işaretin) yerine koyduğumuzda -ki Allah neyi indirdiğini daha iyi bilmektedir- onlar şöyle der: “Sen yalnızca iftira edicisin.” Hayır, onların çoğu bilmezler.

16-Nahl Suresi 101

Bu ayete ve devamına dikkat edersek; Peygamber’i, düşmanlarının, “iftira edici” olarak nitelemesinin sebebi, Kuran’da ayetlerin kendi içinde birbirini “nesh etmesi” (iptal etmesi) değildir. Peygamber’in iftiracı olarak nitelenmesinin sebebi, Kuran’ın Allah tarafından gönderildiğini söylemesi ve Kuran’daki ayetlerin (belgelerin, delillerin, işaretlerin) unutulan veya hükmü kalkan ayetlerin (delil, belge, işaretlerin) yerini almasıdır. Nitekim aynı konuyu anlatmaya devam eden Nahl Suresi’nde iki ayet sonra 103. ayette, Peygamberimiz’e, Kuran’ın bir insan tarafından öğretildiği iftirasının yapıldığını görüyoruz. Bakara Suresi 106. ayeti yeniden incelersek yeni “ayetin”, nesh edilen “ayetin” ve “unutulan” ayetin yerine geldiğini görüyoruz. Ayette “nesh”in yanı sıra “unutma” fiili de geçer. Bu nedenle, bu ayete dayanarak Kuran’da nasih-mensuh olduğunu savunanlar, Kuran’da unutulmuş ayetler olabileceğini de iddia etmiş olurlar. Oysa bu iddia, Kuran’ın korunduğunu söyleyen aşağıdaki ayetler ve Kuran’ın değişmediğini gösteren deliller ile çelişir. (Bu delilleri “Kuran Hiç Tükenmeyen Mucize” kitabımızdan okuyabilirsiniz.)

Hiç şüphesiz Zikri (Hatırlatıcı’yı), Biz indirdik, Biz. Onun koruyucuları da gerçekten Biz’iz.

15-Hicr Suresi 8

NESH’İN ARAPÇASI NEDİR?

Kuran’ın içinde neshin olmadığını savunan Prof. Dr. Hüseyin Atay “silme, ortadan kaldırma” anlamlarının “nesh”in ikinci dereceden anlamları olduğunu, nasih-mensuh nazariyesinden sonra bu manaya ağırlık verildiğini söyler. Atay’a göre “nesh” kelimesine Türkçede “kopya etme, aynısını yazma, nüsha çıkarma” manalarını vermek daha uygundur. Nitekim “nüsha” kelimesi Arapçadaki “nesh” kelimesinden türeyerek dilimize girmiştir. Bu mananın asıl olduğunu söyleyen Atay, 45-Casiye Suresi 29. ayette “nesh” kelimesinin “Biz sizin için yaptıklarınızın kopyasını, nüshasını alıyoruz” şeklinde kullanılmasını da delil olarak göstermektedir (Hüseyin Atay, Kuran’a Göre Araştırmalar I-III). “Nesh”in bu şekilde manalandırılması halinde bir Kuran ayetinin başka bir Kuran ayetini iptal etmesi şeklinde manalandırma yapılamayacağı için, nasih-mensuh oyuncağının dayandırılmak istendiği bu ayetten bahsedilen sonuç hiç çıkmayacaktır. Gerçi biz, “nesh” ifadesinin, nasih-mensuh yaklaşımını benimseyenlerin kabul ettiği manasını alıp, bu manada kullanıldığı takdirde de mezhepçilerin arzu ettikleri sonucu çıkartamayacaklarını gösterdik.

NASİH-MENSUH HADİSLERDEN BİLE ÇIKMIYOR

Nasih ve mensuhun Kuran’ın içinde olamayacağını savunan Abdullah Yıldız ve Şemseddin Özdemir şöyle demektedirler: “Kuran-ı Kerim’den herhangi bir ayetin neshedilmiş olduğuna dair bir tek hadis rivayet edilmemiştir. Sahihi Buhari’yi, Sahihi Müslim’i, Ebu Davud’u, Tirmizi’yi, Nesai’yi, İbn-i Mace’yi, Darimi’yi, Malik’in Muvatta’sını başından sonuna kadar tetkik eder ve bunlara Zeyd bin Ali Müsned’ini, İbn-i Sad’ın Tabakat’ını, İbn-i Hanbel’in Müsned’ini, Tayalesi’nin Müsned’ini, İbn-i Hişam’ın Sireti’ni ve Vakidi’nin Meğazi’sini ilave ederek hepsinin mufassal bir indeksini vücuda getiren değerli müsteşrik Vensisk’in eserini ve bu eseri ilavelerle Arapçaya nakleden Mehmet Fuad Abdulbaki’nin Meftahu Kunuzi Elsine’sini tetkik ettik; tüm bu kitapların nasihten ve mensuhtan bahseden bir tek hadis rivayet etmediklerine emin olduk” (Abdullah Yıldız ve Şemseddin Özdemir, Kuran’ı Anlamak Farzdır, s. 92). Yani, daha evvel içlerine yüzlerce uydurma girdiği için güvenilmez olduklarını gördüğümüz hadis kitaplarında bile nasih-mensuh uydurmasını destekleyecek bir izah yoktur. Hadislerin kendi aralarında ve Kuran’la çelişkilerinden kaçanlar nasih-mensuhu bir liman olarak görmüşlerdir. Peki, iki hadis arasında veya hadis ile Kuran ayeti arasında çelişki varsa, söz konusu “iptal edici” ifadenin diğerinden önce söylendiği nasıl bilinecektir? Böylece neyin diğerinin hükmünü iptal ettiği nasıl anlaşılacaktır? “En doğru” dediğiniz hadis kitaplarına bakmaya kalksanız, onlar bile, hadislerin çoğunun hangi yılda söylendiğinin bilindiğini iddia etmezler. Dini böylece tamamen mezhep imamlarının insafına terk etmiyor musunuz? Tek sahibinin Allah olduğu dini!

En kötüsü, “nasih-mensuh” başlığı altında, hadislerin bile Kuran’ın hükmünü iptal ettiğinin savunulması olmuştur. Böylece yüz binlerce hadisi istediği gibi kullanan mezhep imamları, altı bin küsur ayetli Kuran’la oyuncak gibi oynamışlardır. Örneğin “Varise vasiyet yoktur” [Ebu Davud, Vesaye 6] hadisi ile Kuran’da mirasta dağıtımda önceliğin vasiyette olduğunu ifade eden ayet iptal edilmeye kalkışılmıştır. Zina edenin taşlanarak öldürülmesi (recm) gerektiğine dair izah da hadisle Kuran’ın ayetinin iptal edilmeye kalkışılmasına örnektir. Kitabımızın bir sonraki bölümünde, öneminden dolayı “taşlayarak öldürme” konusunu özel olarak işledik. Hadislerle, Kuran’ın hükümlerinin iptal edilmeye kalkışılması ile ortaya çıkan felakete, o bölümü okuyarak tanık olabilirsiniz. O bölümü okuduğunuzda, hadislerle beraber, keçi denilen bir hayvana da Kuran’ı nesh etme yetkisinin verildiğini göreceksiniz! Ondan sonra da keçinin yiyerek okunuşunu nesh ettiği ayetin, okunuşunun nesh olmasına rağmen, Kuran’daki bir hükmü neshedebildiği gibi bir iddia ile karşılaşacaksınız (26. bölümü okuyunuz)!

İşte bunlar Allah’ın ayetleridir ki onları sana hak olarak okuyoruz. Hal böyle iken Allah’tan ve O’nun ayetlerinden sonra hangi hadise (söze) inanıyorlar?

45-Casiye Suresi 6

Allah, Kuran’dan sonra hangi “hadise” inanılabileceğini ayette sorarken; ehli hadis, hadislerle Kuran’ın ayetlerinin hükmünün iptal edilebildiği bir anlayışı benimsemişlerdir. “Hadis”, Arapçada “söz” demek olduğu için ayetin çevirisinde “hadis” kelimesi “söz” diye tercüme edilirse de doğru olur. Fakat “hadis” kelimesinin, ayetin Arapçasında aynen kullanılması, Kuran’ın hükümlerini ortadan kaldırmada kullanılacak kaynağa konacak isme mucizevi bir şekilde işaret ettiği için anlamlıdır.

KURAN’I PARÇA PARÇA YAPANLAR

91- Onlar ki Kuran’ı parça parça yaptılar.

92- Rabbin’e andolsun, onların hepsinden hesap soracağız.

93- Yapmakta oldukları şeylerden.

15-Hicr Suresi 91-93

Yoksa siz kitabın bir bölümüne inanıp da bir bölümünü inkâr mı ediyorsunuz?

2-Bakara Suresi 85

Kuran’a göre Kuran’ı parça parça yapmak, kitabın bir bölümünü kabul, bir kısmını göz ardı etmek olacak şey değildir. Oysa nasih-mensuh oyuncağının elinde, Kuran’ın ayetleri nasih ve mensuh diye ikiye bölünmekte, bir kısım ayetler için “mensuhtur” denilerek hükmü kabul edilmemektedir. Kuran’da, Yahudilerin kelimelerin anlamlarını kaydırarak dini tahrif etmelerinden, işlerine gelenleri kabul, işlerine gelmeyenleri reddetmelerinden bahsedilir. Bakara Suresi 41. ayette anlatılan bu tablodan ne yazık ki yeterli ders alınmamış; Bakara Suresi 106. ayet örneğindeki gibi bazı kelimelerin manası kaydırılarak Kuran’ın ayetleri “hükmü geçerli olanlar-hükmü iptal edilmiş olanlar” diye ayrılmıştır. Çözüm tüm Kuran’ı tek bir ilave ve eksiltme yapmadan, nasihsiz-mensuhsuz kabul etmek, yalnız ve yalnız Kuran’a tabi olmaktır.

Geleneksel mezhepçi İslamcılar, her şeyde ayrıldıkları gibi nasih-mensuh konusunda da ayrıldılar. Kimilerine göre iki yüz tane nasih-mensuh varken, kimilerine göre altmış, kimilerine göre beş, kimilerine göre üç nasih-mensuh vardır. Nasih-mensuh iddiasına konu olan en meşhur beş örneği aşağıda değerlendirip, nasih-mensuh iddiasının geçersizliğini bir de bu şekilde sergileyeceğiz.

MEŞHUR 5 NASİH-MENSUH İDDİASI

1- Hamr: “Hamr” Arapçada “şarap ve sarhoşluk veren madde” anlamına gelir. Bakara Suresi 219. ayette “hamr”ın günahının yararlarından fazla olduğu geçer. Maide Suresi 90. ayette “hamr”, “şeytan işi bir pislik” olarak tanıtılır. Nisa Suresi 43. ayette ise sarhoş iken ne söylendiğinin farkına varılıncaya kadar namaz kılınmaması söylenir. İddiaya göre Maide Suresi 90. ayet, diğer iki ayeti nesh etmiştir, yani iptal etmiştir. Oysa bu iddia mantıksızdır. Bakara Suresi 219. ayette “hamr” ile ilgili bir özellik açıklanır; mesela şarabın kalbe faydaları olabilir fakat ayette geçtiği gibi “günahı” bundan daha önemlidir. Nisa Suresi 43. ayete gelince; günümüzde de hem namaz kılan hem içki içen kişiler vardır. Demek ki bu kişiler, içki kullandıklarından dolayı namazı terk etmeyecek, yine de kılacaklardır. Fakat namazı, sarhoş olup ne dediklerini bilemedikleri zaman kılmayacaklardır. Namaz kılmaya engel olan sarhoşluktaki ölçü de ayette verilmiştir; “ne söylediğini bilinceye kadar.” Maide Suresi 90. ayetten ise bunun “şeytan işi bir pislik” olduğu ve Müslümanların bundan uzak durması gerektiği anlaşılır. Görüldüğü üzere üç ayette de çelişki yoktur ve bu ayetler arasında bir iptal olduğunu düşünmek yanlıştır. İlgili tüm ayetlerin bir fonksiyonu, lazım olabileceği bir durum mevcuttur.

2- Barış ve Savaş: Kuran’da asıl olan barıştır. Kuran ayetlerine göre savaş, Müslümanların yurtlarından kovulmaları, kendilerine saldırılması gibi koşullarda ortaya çıkan bir zarurettir. Bu durumlarda Müslüman, savaşın gereği neyse onu yapar. Kuran’a bir bütün olarak bakıldığında tüm bu söylediklerimiz yerli yerine oturur. Bu yüzden savaşla ilgili ayetlerin, barışı nesh etmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Müslüman, Kuran’ın genel prensipleri üzerinde barışçı olmaya çalışır ve yine Müslüman, Kuran’da belirtildiği gibi toplumu saldırıya uğradığı zaman savaşır. Bunlar çelişki değildir. Bunlar farklı durumların, karşı tarafın aldığı farklı tavırların gerektirdiği sonuçlardır.

3- Savaşta Mümin-Kâfir Oranı: Enfal Suresi 65. ayette Müslümanlardan yirmi sabırlı kişinin iki yüz kâfiri yeneceği, yüz kişinin ise bin kişiyi yeneceği söylenir. Bir sonraki 66. ayette ise Allah’ın Müslümanların zaafını bilip, yüklerini hafiflettiği söylenir ve artık sabreden yüz kişinin iki yüz kişiyi, bin kişinin ise iki bin kişiyi yeneceği söylenir. Bu iki ayet arasında da nasih-mensuhluk bir durum veya bir çelişki yoktur. Allah, arka arkaya iki ayette çizdiği manzaralarda, Müslümanların içinde ne kadar az zaaf olursa o kadar başarılı olacaklarının dersini vermektedir. Bu ayetlerde, bir ayetin diğerinin yerine geçmesi gereken bir durum olmadığı çok açıktır. Ayetler, kişilerin durumlarının farklılaşması sonucu, alacakları neticenin de değiştiğinin dersini verir. 66. ayette Müslümanlardaki zaaftan bahsedilmekte, Müslümanlardaki bu değişikliğin etki güçlerini farklılaştırdığı anlatılmaktadır. Ayetler, kişilere bir yükümlülük, bir farz yüklememektedir ki ayetlerde bir nasih-mensuh arama gereği doğsun.